Waarom een testament belangrijk is

We denken er liever niet over na, maar voor iedereen op aarde is het leven eindig. Na ons leven laten we vaak niet alleen vermogen, een huis en spullen achter, maar soms ook schulden. Wie wat toekomt na een overlijden, kan worden vastgelegd in een testament. Waarom, wanneer en hoe een testament het beste wordt opgesteld, is niet voor iedereen even duidelijk. Soms wordt zelfs aangenomen dat het niet nodig is. Wettelijk gezien is het opstellen van een testament ook niet verplicht, maar eigenlijk is het voor iedereen wel belangrijk. In ieder geval iets om bewust bij stil te staan. Een testament geeft niet alleen rust voor uzelf, maar ook voor uw naasten.

Wat is een testament en waarom zou ik er een opmaken?

Het wettelijk erfrecht bepaalt in Nederland wie uw erfgenamen zijn en welk deel ze van uw nalatenschap krijgen. Volgens dit wettelijk erfrecht krijgt in eerste instantie de langstlevende echtgenoot of geregistreerde partner de erfenis. In tweede instantie zijn bloedverwanten aan de beurt, te beginnen bij de kinderen. Als u wilt afwijken van de algemene wettelijke bepalingen, dan stelt u een testament op. Een testament wordt ook wel ‘laatste wil’ genoemd. Feitelijk is een testament een hoogstpersoonlijk document waarin iemand schriftelijk door een notaris laat vastleggen wat er na zijn of haar dood met de nalatenschap moet gebeuren. Een testament is niet te verwarren met het levenstestament, waarin staat wie uw belangen behartigt als u daar zelf niet meer toe in staat bent.

Wanneer is een testament opstellen nodig?

Zodra u vermogen opbouwt in de vorm van geld of bezit, u mogelijk schulden maakt en wanneer u familie of een partner heeft, dan is het opstellen van een testament zeer zinvol. Het opmaken van een testament doet u niet alleen voor uzelf, maar ook voor bijvoorbeeld de partner waarmee u gezamenlijk een woning bezit. Woont u ongehuwd samen en heeft u ook geen geregistreerd partnerschap of notariële samenlevingsovereenkomst? Dan erft u volgens de wet niet van elkaar. Wilt u dit wel geregeld hebben, dan kunt u dit vastleggen in een testament. In sommige situaties zou het ontbreken van een testament kunnen zorgen voor consequenties die u bij leven graag had willen voorkomen. Denk aan een gedwongen verhuizing van uw levenspartner. Wanneer u precies een testament opstelt, dat bepaalt u helemaal zelf. Maar, in principe is het nooit vroeg genoeg.

Veel Nederlanders hebben nog geen testament

Uit een onderzoek van MAX Vandaag in 2018 onder hun eigen MAX Opiniepanel, bleek dat 40% van hun panelleden op dat moment geen testament had. De Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) meldde het jaar daarop dat het aantal opgemaakte testamenten wel in de lift zat. In 2019 steeg het aantal opgemaakte testamenten ten opzichte van 2018. De eindigheid van het leven lijkt ondanks deze stijging nog een onderwerp te zijn dat veelal wordt vermeden. Een testament stelt u vooral op om uw nabestaanden zo goed mogelijk achter te laten na uw overlijden. Daarom is het toch zinvol om hier al in een vroeg levensstadium bij stil te staan, ongeacht uw leeftijd en gezondheid.

Mag je in Nederland zelf een testament opmaken?

In Nederland is een zelf opgemaakt testament niet rechtsgeldig. Een testament moet altijd bij een notaris worden opgemaakt en is ook echt alleen geldig als het is opgesteld of geregistreerd door de notaris. Je mag in Nederland wel zelf een codicil opmaken. Dat is een document waarin bijvoorbeeld speciale wensen staan omtrent de uitvaart of over de verdeling van sommige bezittingen (zoals een bepaald sieraad, een speciaal boek of een meubel). Voor het opmaken van een codicil is geen notaris nodig, maar in het document moet wel heel expliciet staan om welke bezittingen het gaat en aan wie het wordt nagelaten. Verzamelingen en spullen die geen onderdeel zijn van uw inboedel (zoals een auto of geld) kunnen niet via een codicil worden nalaten. Dat soort zaken moeten echt worden vastgelegd in een testament.

Nadelen van een codicil

Een nadeel van een zelfgemaakt codicil is de bewijskracht van het document. In geval van een testament heeft de notaris officieel vastgesteld dat de cliënt wilsbekwaam was tijdens het ondertekenen en dat hij of zij het persoonlijk heeft ondertekend. Mocht iemand daar dan nog aan twijfelen, dan moet diegene bewijzen dat het testament onbetrouwbaar is. Bij een zelfgemaakt codicil ligt dat precies andersom. Wanneer iemand de betrouwbaarheid van een codicil in twijfel trekt, dan moet kunnen worden bewezen dat de handtekening niet vervalst is én dat de opsteller tijdens de ondertekening wilsbekwaam was.

Een ander groot nadeel van een codicil is dat niet alles daarin kan worden vastgelegd. Wensen over de verdeling van het vermogen kunnen alleen worden vastgelegd in een testament. Een codicil gaat alleen om de verdeling van specifieke spullen en niet van kapitaal. In een codicil kan ook geen algemene uitsluitingsclausule worden opgenomen. Het eventueel onterven van nabestaanden of het aanwijzen van een executeur is in een codicil dus niet toegestaan.

Bovendien kan een zelfgemaakt codicil zoekraken, omdat het niet zoals een testament in een officieel register wordt opgenomen. Soms gebeurt het zelfs dat erfgenamen niet eens weten van het bestaan van een codicil zodra de nalatenschap moet worden verdeeld.

Wat hoort in een codicil te staan?

Wilt u ondanks de nadelen toch zelf een codicil opstellen? Dan is deze alleen wettelijk geldig als het aan de onderstaande eisen voldoet. Een voorbeeld kunt u eventueel hier verkrijgen.

• Het document is met de hand geschreven.
• Elke pagina van het document is ondertekend.
• Er staat een datum op het document.

Wie kan een testament opstellen?

Wettelijk gezien mag iedereen vanaf 16 jaar in Nederland een testament opmaken bij de notaris. Bovendien moet iedereen die een testament opstelt ook wilsbekwaam zijn. Dat houdt in dat iemand de gevolgen van zijn of haar eigen handelingen kan inzien en overzien. Voor het beoordelen van de wilsbekwaamheid kan de notaris het protocol wilsbekwaamheid (Stappenplan Beoordeling Wilsbekwaamheid) toepassen. Als de notaris op het moment van opmaken van het testament besluit dat u niet wilsbekwaam bent, dan zal een notaris zijn medewerking aan het opstellen van een testament weigeren. Een testament wordt uiteindelijk door de notaris ingediend bij het Centraal Testamentenregister (CTR); een database waarin te vinden is of en waar de overledene een testament heeft. Zonder notaris is inzage daarin niet mogelijk.

Wie kan ik in mijn testament opnemen of uitsluiten?

Een testament geeft u de vrijheid om zelf te kiezen wat u aan wie nalaat. Dat gaat bijvoorbeeld ook over andere mensen dan uw familie, organisaties of goede doelen. De vrijheid binnen een testament is echter niet onbeperkt. De wet stelt namelijk enkele beperkingen en kinderen kunnen bijvoorbeeld nooit helemaal worden onterfd. Zij hebben een speciale plek in het Nederlandse erfrecht. De kinderen hebben altijd recht op hun wettelijk erfdeel, maar krijgen dat niet zolang de langstlevende partner nog bij leven is – voor dit bedrag heeft de langstlevende partner tot het eigen overlijden een schuld aan de kinderen. Bovendien staat in het testament wie de executeur is, de aangewezen persoon om de uitvoering van het testament te regelen. Dat kan de notaris zelf zijn, maar ook een vriend of familielid.

Hoe lang is een testament geldig en kan ik het nog aanpassen?

Een testament is houdbaar tot aan een overlijden en hoeft tussentijds nooit te worden verlengd. Stopt de notaris die uw testament heeft opgemaakt met zijn praktijk? Dan neemt een collega de betreffende bestaande akten over. Bovendien is het testament door de notaris ingediend in het officiële Centrale Testamentenregister. Dit betekent niet dat uw testament in beton gegoten is. Een testament kan desgewenst bij leven altijd door u worden aangepast met de notaris. De notaris zal het nieuwe testament in dat geval ook opnieuw indienen, waardoor de oudere versie vervalt.